Op 4 april 2024 was de bijeenkomst ‘klimaatverandering en musea’. in het prachtige Museum Catharijneconvent in Utrecht kwamen zeventig geïnteresseerde samen. Samen met experts stonden we stil bij de impact van klimaatverandering op musea enerzijds en de rol van musea in het klimaatdebat anderzijds. Dit bericht geeft een impressie van de bijeenkomst.
Op onze bijeenkomsten proberen wij een podium te bieden aan personen die vernieuwend of prikkelend nadenken over klimaatverandering en erfgoed. Met hun bijdragen proberen zij de grenzen van de discussie op te zoeken. We hopen dat dit uiteindelijk resulteert in het verbreden van de bestaande denkkaders (en meer actie) binnen het erfgoedveld.
De eerste spreker op deze middag was Renate van Leijen. Renate werkt bij de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed. In haar werk probeert zij culturele instellingen bewuster te maken van onverwachte calamiteiten. Zij wees de bezoekers op de risico’s voor overstromingen en wateroverlast voor culturele instellingen. Ook liet zij zien hoe organisaties zich hierop voor kunnen bereiden. Nodig en nuttig!
Maar welke rol kan je als museum zelf spelen? Kan of moet je als culturele instelling een positieve bijdrage leveren in het klimaatdebat? Hoe ga je om met je eigen uitstoot? Zijn internationale tentoonstellingen nog wel van deze tijd? Deze vragen dringen zich aan musea op. Steeds meer zoeken naar een antwoord. De Museumvereniging heeft ACTIE als Cultuur in het leven geroepen, een kennisplatform over klimaat en cultuur, met voorbeelden van duurzame inactieven om te inspireren om zelf aan de slag te gaan
Waar Aylin vertelde hoe organisaties duurzaamheidsdoelen in beleid kunnen verwerken, toonde Cato Ebeling Koning hoe dit in de praktijk kan. Bij het Scheepvaartmuseum in Amsterdam voeren ze dit namelijk ver door. Zowel in bedrijfsvoering als in keuze voor tentoonstellingen. En niet voort korte duur. Het museum heeft de ambitie om in 2030 zelfs een eco-positief museum te zijn. Inspirerend!
Met Cato sluiten we het eerste deel van de middag af. Dit eerste deel ging voornamelijk over wat je als culturele instelling kan doen om je footprint te verkleinen, schade kan beperken en hoe je dit organiseert. Met enthousiasme toonden de sprekers aan welke mogelijkheden er zijn.
Na de pauze is er meer ruimte voor gevoel en emoties die spelen in het klimaatdebat. Aafke Fraaije doet als postdoc bij de TU Delft onderzoek naar de rol van kunst in het klimaatdebat. Met geweldig mooie werken toont zij aan hoe kunst een brug kan slaan tussen wetenschap en gevoelens. Ze laat zien dat emoties ruimte geven aan inclusie, aanzetten tot handelen, inzicht geven in wat we écht belangrijk vinden en de impact van onze boodschap versterken. Dit roept de vraag op: zouden wij als culturele sector niet een grotere rol moeten pakken in het klimaatdebat?
De afsluiting van de middag is voor Edwin van der Veldt, docent aan de Reinwardt Academie. Vooraf gaf Edwin een van zijn studenten, Dorte van der Bor, het woord. Dorte vertelt over de onzekerheid voor haar toekomst en wat dit met haar doet. Edwin verbindt in zijn bijdrage alle onderwerpen van de middag: over verantwoordelijkheden voor het erfgoedveld, vooroordelen over generaties en de schoonheid van verval.
Als bestuur kijken wij terug op een zeer geslaagde middag. Wij zijn opnieuw aan het denken gezet en er nog meer van overtuigd geraakt dat een grotere rol is voor ons als erfgoedprofessionals in het klimaatdebat. Wij hopen dat dit ook voor jou geldt!
Verder lezen?
Hieronder volgt een aantal links naar relevantie publicaties en websites die tijdens de studiedag voorbij zijn gekomen:
Publicaties:
- Lisa Doeland, Apocalypsofie, Over recycling, groene groei en andere gevaarlijke fantasieën, 2023.
- Per Espen Stoknes, What we Think About, When We Try Not the Think About Global Warming, 2015.
- Rebecca Solnit & Thelma Young Lutunatabua, Not Too Late: Changing the Climate Story from Despair to Possibility, 2023.
- Thijs Weststeijn, De toekomst van het verleden: Erfgoed en klimaat, 2023.
- Caitlin DeSilvey, Curated Decay: Heritage Beyond Saving, 2017.
Websites:
- ‘Veilig Erfgoed’ Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed: www.cultureelerfgoed.nl/onderwerpen/veilig-erfgoed
- Rijkswaterstaat LIWO (Landelijk Informatiesysteem Water en Overstromingen): https://basisinformatie-overstromingen.nl/#/maps
- ‘Overstroom ik’: http://www.overstroomik.nl/
- ‘De klimaateffectatlas’: http://www.klimaateffectatlas.nl/nl/
- Kaart overstromingsrisico Cultureel Erfgoed: https://www.cultureelerfgoed.nl/onderwerpen/bronnen-en-kaarten/overzicht/overstroming-en-cultureel-erfgoed
- Kennisdossier Cultureel Erfgoed: www.klimaatadaptatienederland.nl/kennisdossiers/
- Atlas The Future of Exhibition: http://thefutureofexhibitions.nl
- ‘Actie’ Als Cultuur: https://actiealscultuur.nl/
- Werkgroep Duurzaamheid en Musea: https://museumvereniging.nl/werkgroep-duurzaamheid-musea/
- Tentoonstelling ‘Klimaatexpo’ in Rijksmuseum Muiderslot (zomer 2024): https://muiderslot.nl/agenda/klimaatexpo/